Zużywanie się kręgosłupa jest fizjologicznym następstwem naturalnego procesu starzenia się organizmu, w wyniku którego zaczynają pojawiać się zmiany degeneracyjnego, których skutkiem są mechaniczne zaburzenia szyjnego odcinka kręgosłupa. Zmiany degeneracyjne na poziomie dysków międzykręgowych mogą prowadzić do ich przemieszczenia, ale również niosą za sobą anatomiczne i biomechaniczne skutki w innych strukturach: więzadłach, torebkach stawowych, tkance nerwowej oraz naczyniach krwionośnych. Pomijając fakt, iż zmiany degeneracyjne są odpowiedzialne za rozwój pewnych zaburzeń i urazów mogą prowadzić również do zmian patologicznych tkanek miękkich otaczających kręgosłup szyjny. Zaburzenia mechaniczne związane są z aktywnością, co oznacza, że dolegliwości bólowe pojawiają się, bądź nasilają w trakcie ruchu lub przy zmianie postawy ciała.
Zmiany degeneracyjne kręgosłupa dotyczą większości osób w średnim wieku, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Problemem są zespoły tzw. Przedwczesnego zużycia, kiedy to ich objawy radiologiczne wykrywa się u osób już w 4 dekadzie życia (w 7 dekadzie życia zmiany zwyrodnieniowe ma 75% populacji). Nie zawsze jednak dają one objawy bólowe i są diagnozowane jako zwyrodnienia, spondyloza, bądź zapalenia kostno-stawowe. W większości zmiany te są bezobjawowe.
U osób zdrowych dyski międzykręgowe kręgosłupa szyjnego mają strukturę, która jest bardzo zbliżona do dysków w kręgosłupie lędźwiowym. Zbudowane są z jądra miażdżystego otoczonego pierścieniem włóknistym. Dopóki dyski nie są poddawane nadmiernym, asymetrycznym obciążeniom ich funkcja poduszki hydraulicznej działa bez zarzutów. Jednak w trakcie codziennych aktywności nie jesteśmy w stanie uniknąć tych obciążeń co doprowadza do ubytków w obrębie dysku. Pierścień włóknisty ulega rozerwaniu, czego skutkiem jest wysychanie jądra miażdżystego. W wyniku tego dochodzi do osiadania przyległych trzonów kręgowych i przenoszenia szkodliwych obciążeń na stawy unkowertebralne i stawu międzywyrostkowe (podwichnięcia). Więzadła podłużne ulegają zwiotczeniu, zaś uwypuklające się jądro miażdżyste odrywa ich przyczepy kostne. Stopniowe wapnienie oderwanych więzadeł daje w obrazie rentgenowskim tzw. wyrośla. Zwiotczeniu ulega także więzadło żółte, które wpukla się do środka kanału kręgowego. Osiadanie sąsiadujących trzonów kręgowych powoduje, że stawy unkowertebralne Luschki ulegają zmianom przerostowym, w wyniku czego dochodzi do powstawania wyrośli na ich krawędziach tylnych, wpuklających się w głąb kanału kręgowego.
Mechaniczna dysfunkcja stawów międzywyrostkowych, nieprzystosowanych do przenoszenia obciążeń, powoduje ich zmiany zwyrodnieniowe i tworzenie wyrośli, które mogą wpuklać się do kanałów korzeniowych i uciskać korzenie (radikulopatia spondylotyczna). W przypadku ucisku samego rdzenia rozwija się mielopatia spondylotyczna. Wyrośla mogą też powodować ucisk na tętnice kręgowe, a to doprowadza do zaburzeń krążenia w obrębie podstawy czaszki lub do niedokrwienia rdzenia.
Do radikulopatii szyjnej w przebiegu spondyloza dochodzi w wyniku ucisku korzenia w miejscu jego wyjścia z rdzenia kręgowego i przechodzenia przez kanał korzeniowy. Najczęściej ucisk powoduje przepuklina jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej, do czego dołącza się obrzęk oraz wyrośla kostne stawów unkowertebralnych i stawów międzywyrostkowych.
Początek choroby może być ostry lub powolny. Na czoło objawów wybija się ból szyi promieniujący do okolicy międzyłopatkowej i do ramienia. W przypadku mielopatii, proces demielinizacyjny zazwyczaj odpowiada poziomowi wyniosłości kostnej uciskającej kręgosłup. Naprzemienny ucisk naczyń krwionośnych przez wyrośla kostne w obrębie kręgosłupa może zaburzyć tak dopływ krwi tętniczej, jak i dopływ krwi żylnej z naczyń zaopatrujących rdzeń kręgowy. Uogólnione zmiany w rdzeniu utrudniają umiejscowienie procesu chorobowego.
W przypadkach zaawansowanych dominują skargi na postępujące drętwienie rak i nóg, nierzadko też na uczucie pieczenia rąk oraz upośledzoną precyzję ruchów i trudności w posługiwaniu się drobnymi przedmiotami. Chodzenie sprawia trudności. Typowe są, trudne do umiejscowienia, dolegliwości typu „kłucia igieł” w obrębie przedramion oraz na przedniej powierzchni ud. Często dochodzi do ograniczenia zakresu ruchu szyi, przy czym chory może nie odczuwać żadnych dolegliwości. Objawy nasilają się sporadycznie, remisje są częste, ale niepełne.
Zaburzenia motoryczne wybijają się na pierwszy plan, natomiast zaburzenia czucia są mniejszego stopnia. Tak w obrębie kończyn górnych, jak i dolnych, występuje spastyczność. Zaniki mięśni wewnętrznych ręki mogą być rozległe. Rzadziej stwierdza się uogólnione zaniki i osłabienia mięśni.
Funkcje zwieraczy są zazwyczaj zachowane, chociaż nierzadko ma miejsce kroplowe oddawanie moczu. Często dochodzi do impotencji. Zmniejszeniu ulega czucie wibracji w kończynach dolnych.
U większości pacjentów z ostrą spondylotyczną radikulopatią szyjną dochodzi do ustąpienia objawów na przestrzeni 4-6 tygodni. Większość chorych wymaga jedynie ograniczenia funkcji kręgosłupa szyjnego (miękki kołnierz) oraz leków przeciwbólowych. Rzadziej konieczne są leki przeciwzapalne. Dodać należy, że ustąpienie bólu szyi i ramienia może nie być równoznaczne z uwolnieniem od niewielkiego stopnia zaburzenia czucia.
W przypadku spondylotycznej mielopatii szyjnej, postępowanie uzależnione jest od przebiegu i ciężkości objawów. Jeśli choroba przebiega powoli, u osoby starszej, zazwyczaj wystarcza noszenie kołnierza ortopedycznego.
Leczenie operacyjne podejmuje się w przypadku silnych bólów i dysfunkcji oraz u chorych młodych. Z reguły wyniki leczenia operacyjnego spondylotycznej mielopatii są lepsze, gdy objawy corobowe są niezbyt ciężkie zaś choroba trwa krótko. Jednak do całkowitego ustąpienia objawów chorobowych dochodzi rzadko, nawet w niezbyt zaawansowanych przypadkach. Warto zauważyć, że naturalna ewolucja mielopatii spondylotycznej często daje co najmniej częściową, samoistną remisję. Mielopatia przewlekła oraz wielopoziomowe umiejscowienie choroby rokuje gorzej.